Ο Νίκος Ξένιος ανήκει στη σπάνια κατηγορία των ανθρώπων των γραμμάτων που κινούνται αθόρυβα αλλά σταθερά, φωτίζοντας διαρκώς το χώρο της λογοτεχνίας, του θεάτρου και του πολιτισμού μας. Με σπουδές στη Φιλοσοφία και ένα σπουδαίο συγγραφικό έργο που χαρακτηρίζεται από ευαισθησία, ο Νίκος Ξένιος σε αυτή τη συνέντευξη μας ταξιδεύει πίσω στην παιδική του ηλικία και μιλά για το συγγραφικό του έργο και το θέατρο.
Νίκο που γεννήθηκες και μεγάλωσες;
Γεννήθηκα στο Χαρτούμ, την πρωτεύουσα του Σουδάν, από έλληνες γονείς. Η καταγωγή μου είναι από τη Χίο, τη Νάξο, τη Λέσβο και τα Δαρδανέλλια.
Ποιες εικόνες κουβαλάς από την παιδική σου ηλικία;
Οι πιο έντονες εικόνες της παιδικής μου ηλικίας προέρχονται από το περιβάλλον μιας οικογένειας πολύ δεμένης, αλλά, κατά κάποιον τρόπο, «ξεσπιτωμένης»: οι γονείς μου πάντα αναπολούσαν τα δικά τους παιδικά χρόνια στην Αφρική, με αποτέλεσμα (εξ αντανακλάσεως, αν θέλεις) να αποκτήσω κι εγώ μιαν αίσθηση ανέστιου και απάτριδος.
Υπήρξε κάποιο βιβλίο ή πρόσωπο που σε ενέπνευσε να αγαπήσεις τον γραπτό λόγο;
Νομίζω πως από πολύ μικρός διάβαζα ασταμάτητα. Μάλλον αυτή η αγάπη ήταν σύμφυτη με τον χαρακτήρα μου. Στις αναγνωστικές μου επιλογές, όμως, ως ενηλίκου, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η φιλία μου με τον Γιώργο Χειμωνά, που με παρότρυνε να γράφω περισσότερο.
Σπούδασες φιλοσοφία, πώς επηρέασε αυτή η ακαδημαϊκή βάση τη μετέπειτα πορεία σου ως συγγραφέα και κριτικού;
Οι σπουδές μου φυσικά αποτελούν το σημείο αναφοράς στην ιδιότητά μου ως κριτικού. Η συγγραφική μου ιδιότητα όμως είναι αποκλειστικά απόρροια μιας εσωτερικής ανάγκης, που θα ήταν η ίδια ακόμη και αν ήμουν εργοδηγός.
Πότε έγραψες το πρώτο σου βιβλίο και ποιο ήταν αυτό;
Το πρώτο μου βιβλίο ήταν τα «Σπλάχνα» και το έγραψα, σε μια πρωτόλεια μορφή, το 1989. Από τότε το κείμενο αυτό πέρασε από πολλές Συμπληγάδες και τροποποιήσεις μέχρι να πάρει τη μορφή που εκδόθηκε, τα «Σπλάχνα» των εκδόσεων «Κριτική» του 2019.
Τι σε ώθησε να περάσεις από την ανάγνωση στη δημιουργία;
Ποτέ δεν διέκρινα αυτά τα δύο. Από παιδί διάβαζα και έγραφα κιόλας. Ήθελα ανέκαθεν να γίνω συγγραφέας και αρθρογράφος: ήθελα να γράφω κείμενα που θα επηρέαζαν τους άλλους, αυτό νομίζω συνοψίζει τη γενεσιουργό αιτία της γραφής μου.
Ποια είναι τα θέματα που θίγεις στα βιβλία σου;
Και τα έξι βιβλία μου που έχουν εκδοθεί μέχρι στιγμής («Το άχτι», 2011, «Ένα τριάρι για τον Οιδίποδα», 2012, «Το κυνήγι του βασιλιά Ματθία», 2017, «Τα σπλάχνα», 2029, «Αλλοτεκοίτη», 2023 και «Δεντρόσπιτο», 2024) κινούνται στον σταθερό θεματικό άξονα του βασανισμένου ανθρώπου, του μετανάστη, του περιθωριοποιημένου. Ο εξοβελισμός του διαφορετικού μπορεί στα βιβλία μου να είναι αποτέλεσμα ρατσισμού, μπορεί όμως και να είναι αποτέλεσμα μιας εσωτερικής διεργασίας. Η προσέγγιση ποικίλλει. Αυτό είναι και το θέμα της συλλογής διηγημάτων που πρόκειται να εκδοθεί.
Ποιο από τα βιβλία σου νιώθεις πιο «δικό σου»; Όχι με βάση την επιτυχία, αλλά για προσωπικούς λόγους;
Λόγω μεγάλης πορείας και επεξεργασίας μέσα στον χρόνο νομίζω πως αυτό το βιβλίο είναι τα «Σπλάχνα».
Πώς αντιμετωπίζεις τη διαδικασία της γραφής; Είναι καθημερινή ανάγκη, αγώνας ή αποκάλυψη;
Είναι καθημερινή ανάγκη και πρακτική. Και, ναι, είναι ταυτόχρονα ένας αδιάλειπτος αγώνας.
Είσαι ενεργός κριτικός θεάτρου με σταθερή παρουσία. Τι σε γοητεύει περισσότερο στο θέατρο;
Νομίζω πως είναι η μόνη μορφή λογοτεχνίας που απαιτεί την ανθρώπινη παρουσία για να πραγματωθεί.
Ποια παράσταση ξεχώρισες φέτος;
Πολλές. Θα αδικήσω κάποιες, αλλά ξεχώρισα το «Συνέδριο για το Ιράν» του Βιριπάγιεφ, στη σκηνοθεσία του Χρήστου Θεοδωρίδη.
Ποιες παραστάσεις αξίζει να δούμε το καλοκαίρι και τη νέα σεζόν;
Επίσης πολλές. Από το φεστιβάλ, όπου οι παραστάσεις είναι βραχύβιες και δεν προλαβαίνεις να κλείσεις εισιτήριο τελευταία στιγμή, μέχρι τώρα έχω προκρίνει την παράσταση του William Kentridge και την «Αντιγόνη» του Rasche. Μπορεί κανείς να επισκεφθεί την ιστοσελίδα bookpress.gr και στο λήμμα «Πολιτισμός-Χορός-Θέατρο» θα βρει συγκεντρωμένες όλες τις κριτικές μου.
Ετοιμάζεις κάποιο βιβλίο αυτή την περίοδο;
Ναι, το είπα και προηγουμένως, μια συλλογή είκοσι τριών διηγημάτων με θέμα τη μελαγχολία του σύγχρονου ποιητή μπροστά στα στίφη των ανθρώπων που έχουν εκπατρισθεί, εκδιωχθεί, εξολοθρευτεί από πολέμους, γενοκτονίες, εμφύλιους πολέμους, λιμούς και αυταρχικά καθεστώτα.
Υπάρχει κάποιο λογοτεχνικό είδος που δεν έχεις γράψει και θα ήθελες να το τολμήσεις;
Τα έχω δοκιμάσει όλα και η μεγάλη μου φιλοδοξία είναι το θέατρο, όπου ήδη έχω ολοκληρώσει τέσσερα έργα. Από αυτά, το «Δεντρόσπιτο», έχει δημοσιευτεί.
Αν έγραφες μια φράση για τις επόμενες γενιές δημιουργών είτε στο χώρο του θεάτρου είτε του βιβλίου, ποια θα ήταν;
«Γράφετε συνεχώς. Και μετά σβήνετε. Και μετά σκίζετε και πετάτε. Και ξαναγράφετε. Μην επιτρέπετε στον εαυτό σας την ακατάσχετη λογοδιάρροια και την υπεκφυγή. Γράφετε κείμενα ειλικρινή. Κείμενα μικρά, ευσύνοπτα, μεστά».
Με συνέπεια και ευαισθησία, ο Νίκος Ξένιος χαρτογραφεί εδώ και χρόνια τον εσωτερικό κόσμο του περιθωρίου: του μετανάστη, του διαφορετικού, του σιωπηλά αποκλεισμένου. Μέσα από τα βιβλία του προσεγγίζει την αποξένωση όχι μόνο ως κοινωνικό φαινόμενο, αλλά και ως υπαρξιακή κατάσταση. Η λογοτεχνία του δεν είναι κραυγή διαμαρτυρίας, αλλά σιωπηλός αντίλογος στο κατεστημένο της αδιαφορίας. Και αυτό είναι που την κάνει να αντέχει στον χρόνο.
