Από τότε που ο άνθρωπος ανακάλυψε τον χρόνο και επιχείρησε να τον μετρήσει, η ζωή μας ρυθμίζεται από ρολόγια. Τα ξυπνητήρια, τα ρολόγια χειρός, οι οθόνες των κινητών μας — όλα μας υπενθυμίζουν πού βρισκόμαστε μέσα στη ροή της ημέρας. Τι θα γινόταν όμως αν η Γη δεν είχε ποτέ ρολόγια; Αν δεν υπήρχε τρόπος να μετράμε τα λεπτά και τις ώρες;
Η ζωή χωρίς ωράρια
Χωρίς ρολόγια, οι άνθρωποι θα ρύθμιζαν τον ρυθμό τους με βάση τη φύση. Ο ήλιος θα ήταν ο απόλυτος οδηγός: ξύπνημα με την ανατολή, ξεκούραση με τη δύση. Αυτό σημαίνει ότι οι κοινωνίες θα ήταν πιο «αγροτικές» στη δομή τους. Οι εποχές, οι φάσεις της σελήνης και τα φυσικά φαινόμενα θα καθόριζαν το πότε εργαζόμαστε και πότε ξεκουραζόμαστε.
Σενάριο 1: Μια κοινωνία χωρίς άγχος
Χωρίς ρολόγια, πιθανόν να μην υπήρχε το γνωστό «άγχος του χρόνου». Δεν θα βιαζόμασταν για ραντεβού στις 10:00 ή για το λεωφορείο στις 08:15. Οι άνθρωποι θα λειτουργούσαν πιο χαλαρά, με βάση τη φυσική τους ενέργεια. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει πιο ισορροπημένες κοινωνίες, με λιγότερο στρες και καλύτερη ψυχική υγεία.
Σενάριο 2: Ο κόσμος χωρίς συντονισμό
Από την άλλη, φαντάσου έναν κόσμο χωρίς σταθερά προγράμματα. Τα αεροπλάνα δεν θα μπορούσαν να πετάξουν με ακρίβεια, οι τρένες δεν θα είχαν δρομολόγια, οι πόλεις δεν θα μπορούσαν να λειτουργούν με «συντονισμό». Η παγκόσμια οικονομία ίσως να μην είχε φτάσει ποτέ στο επίπεδο ανάπτυξης που γνωρίζουμε σήμερα.
Σενάριο 3: Επιστροφή στον φυσικό ρυθμό
Σε μια κοινωνία χωρίς ρολόγια, ο νυχτερινός ουρανός και η φωτιά θα είχαν ξανά κεντρική θέση. Οι άνθρωποι θα μάζευαν πληροφορίες από τα αστέρια και θα προσανατολίζονταν από τον κύκλο της μέρας. Το «πρωί», το «μεσημέρι» και το «βράδυ» θα ήταν έννοιες ρευστές και σχετικές, όχι μαθηματικά καθορισμένες.
Η επιστήμη και η τεχνολογία χωρίς ρολόγια
Η μέτρηση του χρόνου ήταν καθοριστική για την επιστήμη. Αν δεν υπήρχαν ρολόγια, ο Γαλιλαίος και ο Νεύτωνας ίσως να μην μπορούσαν να μετρήσουν τις ταχύτητες και τις επιταχύνσεις. Η φυσική, η αστρονομία, ακόμα και η ιατρική θα είχαν διαφορετική πορεία. Πιθανόν να μην υπήρχε ποτέ το διαστημικό πρόγραμμα, καθώς οι υπολογισμοί χρειάζονται ακριβή μέτρηση χρόνου.
Ο άνθρωπος και η αίσθηση του χρόνου
Ακόμη κι αν δεν υπήρχαν ρολόγια, ο εγκέφαλος μας έχει μια «εσωτερική αίσθηση» του χρόνου. Οι κιρκαδικοί ρυθμοί μας κάνουν να πεινάμε, να νυστάζουμε και να είμαστε δραστήριοι σε συγκεκριμένες στιγμές της ημέρας. Έτσι, η έννοια του χρόνου θα υπήρχε πάντα, αλλά με πιο φυσικό και υποκειμενικό τρόπο.
Αν η Γη δεν είχε ποτέ ρολόγια, η ανθρωπότητα θα ζούσε πιο αργά, πιο συντονισμένα με τη φύση, αλλά και με λιγότερη πρόοδο σε τεχνολογία και παγκόσμια επικοινωνία. Η ζωή μας θα ήταν γεμάτη απλότητα, αλλά θα έλειπε η ακρίβεια που χρειάζεται για να πετάξουμε αεροπλάνα, να συγχρονίσουμε δίκτυα υπολογιστών ή να στείλουμε δορυφόρους στο διάστημα.
Ίσως, τελικά, τα ρολόγια να είναι τόσο ευλογία όσο και κατάρα. Μας δίνουν οργάνωση, αλλά μας στερούν την αίσθηση της ελευθερίας.
