Το Πείραμα της Φυλακής του Στάνφορντ, ένα από τα πιο σοκαριστικά και παράξενα ψυχολογικά πειράματα του 20ού αιώνα, διεξήχθη το 1971 από τον καθηγητή Φίλιπ Ζιμπάρντο στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ.
24 φοιτητές επιλέχθηκαν για να συμμετάσχουν σε μια προσομοίωση φυλακής. Τυχαία χωρίστηκαν σε «φύλακες» και «κρατούμενους» και μεταφέρθηκαν σε ένα υπόγειο του πανεπιστημίου, το οποίο είχε μετατραπεί σε φυλακή. Το πείραμα είχε προγραμματιστεί να διαρκέσει δύο εβδομάδες. Δεν κράτησε ούτε έξι ημέρες.
Οι «φύλακες» άρχισαν να επιδεικνύουν σαδιστική και καταχρηστική συμπεριφορά, ενώ οι «κρατούμενοι» υπέστησαν ψυχολογική κατάρρευση. Τα βασανιστήρια ήταν φανταστικά αλλά ο πόνος πραγματικός: στέρηση ύπνου, ταπείνωση, σωματικές τιμωρίες.
Το πείραμα διεκόπη πρόωρα όταν μία εξωτερική ψυχολόγος παρατήρησε την απάνθρωπη μεταχείριση και απείλησε να το καταγγείλει. Ο ίδιος ο Ζιμπάρντο παραδέχθηκε πως είχε απορροφηθεί στον ρόλο του «διευθυντή φυλακής». Το περιστατικό προκάλεσε τεράστια συζήτηση για την ηθική στην επιστήμη, τα όρια της εξουσίας και τη σκοτεινή πλευρά της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Μέχρι σήμερα, διδάσκεται σε πανεπιστήμια και έχει εμπνεύσει ταινίες και ντοκιμαντέρ.
